Ukazał się pierwszy tom „Zeszytów Naukowych Muzeum Żołnierzy Wyklętych”, który wkrótce będzie można kupić w naszej księgarni.
Tematem przewodnim wydawnictwa jest historia polskiego antykomunistycznego podziemia niepodległościowego po 1944 r.
Na początku tomu publikujemy tekst dr. Piotra Marcina Kaszubowskiego charakteryzujący, na przykładzie powiatu przasnyskiego, stosunek władz II Rzeczpospolitej do weteranów powstania styczniowego. Artykuł stanowi przyczynek, per analogiam, do rozważań na temat honorowania i przywracania pamięci o Żołnierzach Wyklętych.
W kolejnym tekście dr hab. Piotr Niwiński podjął temat jednej z największych ucieczek z szeregów ludowego Wojska Polskiego, do której doszło na początku marca 1945 r. w I Oficerskiej Szkole Czołgów w Chełmie (lubelskim). Jej organizatorem był por. Stanisław Kulik, w późniejszym czasie dowódca oddziału antykomunistycznego podziemia niepodległościowego na Lubelszczyźnie i Pomorzu.
Artykuł dr. Rafała Sierchuły zawiera omówienie rozwoju organizacyjnego oraz działalności Okręgu Poznańskiego Narodowych Sił Zbrojnych, funkcjonującego od lutego do lipca-września 1945 r.
Wojciech Łukaszewski poddał z kolei analizie, na przykładzie pow. przasnyskiego i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, skalę i rodzaje represji jakie spadały na ludność cywilną (tzw. meliniarzy) za pomoc partyzantom.
Wśród materiałów archiwalnych dotyczących antykomunistycznego podziemia niepodległościowego szczególne istotne są te wytworzone przez samych partyzantów. Jednym z takich źródeł jest pamiętnik Władysława Grudzińskiego „Pilota”, żołnierza służącego w oddziale Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja”. Dziesiątą część wspomnianego pamiętnika opracował dr Krzysztof Kacprzak.
Do problematyki poruszonej w artykule Wojciecha Łukaszewskiego nawiązuje kolejny tekst – autorstwa Elżbiety Strzeszewskiej. Badaczka poddała dogłębnej analizie środowisko współpracowników podziemia antykomunistycznego na terenie północnego Mazowsza, pomagających partyzantom z oddziałów Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja”, Jana Kmiołka „Mazurka” oraz Wacława Grabowskiego „Puszczyka”.
Dr hab. Krzysztof Szwagrzyk w swoim studium prezentuje działania komunistycznego aparatu bezpieczeństwa przeprowadzone po śmierci Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja” – jednego z najwybitniejszych dowódców podziemia niepodległościowego po 1944 r.
Autor odtwarza chronologię zdarzeń od momentu śmierci „Roja” do czasu zapadnięcia decyzji o jego pochówku. W tekście szczegółowo omówione zostały zastosowane procedury kryminalistyczne, w tym wykonane post mortem fotografie dowódcy. Artykuł zawiera także podsumowanie dotychczasowych prac Instytutu Pamięci Narodowej, mających na celu odszukanie miejsca ukrycia zwłok Mieczysława Dziemieszkiewicza.
W ostatnim z zamieszczonych w pierwszym tomie tekstów Jerzy Autuchiewicz analizuje poczynania komunistycznego aparatu represji wobec kombatantów Komendy Okręgu Białystok Armii Krajowej – Armii Krajowej Obywatelskiej.
Członków podziemia niepodległościowego, którzy przeżyli stalinowskie represje, komuniści uznawali za wrogie środowisko, aż do schyłku PRL. Władza ludowa obawiała się, że w sprzyjającym momencie może ono czynnie wystąpić przeciwko panującemu ustrojowi.
Z tego też powodu kombatanci byli inwigilowani przez aparat bezpieczeństwa. Śledził on ich aktywność społeczną oraz polityczną, starając się pacyfikować wszelkie poczynania (uznane za wrogie) wspomnianych osób.
Redaktorem naukowym tomu jest dr Paweł Krzysztof Ślaza.
Zachęcamy do lektury!