Z inicjatywy Towarzystwa Pamięci Historycznej „Memoria Restituta” ustanowiono Odznakę Honorową „Krzyż Pamięci Niezłomnych Żołnierzy Wyklętych 1944-1963”. Projekt jest realizowany wspólnie z Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce.
Odznaka Honorowa „Krzyż Pamięci Niezłomnych Żołnierzy Wyklętych 1944-1963” to hołd dla tych żołnierzy, którzy od 1944 r. walczyli z sowieckim okupantem.
Wyróżnienie w pierwszej kolejności jest dedykowane jeszcze żyjącym Żołnierzom Niezłomnym, a także osobom, które pielęgnują pamięć o nich.
Ustanowienie Odznaki to pomysł Towarzystwa Pamięci Historycznej „Memoria Restituta” – ono też przygotowało projekt i zabezpieczyło jego finansowanie. Zaprosiło również do współpracy Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce, za co bardzo dziękujemy.
Krzyż Pamięci przyznawać będzie Kapituła, w której znalazły się znakomite osobistości, m.in. Przewodniczący Kapituły Marek Franczak (syn sierż. Józefa Franczaka „Lalusia”), prof. dr hab. Piotr Niwiński, Arkadiusz Gołębiewski oraz Kajetan Rajski.
Jak wygląda Odznaka? Awers to biały krzyż (nawiązujący do nagrobnego krzyża brzozowego) wpisany w wizerunek Krzyża Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Na ramionach krzyża znalazły się symboliczne daty: „1944”, czyli początek walki Żołnierzy Niezłomnych, oraz „1963” – to data śmierci ostatniego poległego, sierż. Józefa Franczaka „Lalusia”. W środku krzyża jest ryngraf 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej.
Rewers z kolei przedstawia wizerunek Orła Białego z okresu II RP. Na ramionach umieszczono napisy: „BÓG, HONOR, OJCZYZNA”, „1982” (data śmierci najdłużej ukrywającego się żołnierza konspiracji antykomunistycznej chor. Antoniego Dołęgi „Znicza”), „WOJSKO POLSKIE”. W środku umieszczono wizerunek orła Wojska Polskiego z okresu II RP.
Wstążka jest w kolorze czarnym z dwoma zielonymi pasami po obydwu stronach. Kolor czarny to nawiązanie do dramatycznego położenia żołnierzy, zielony symbolizuje las, najczęstsze miejsce ich życia i walki. Po środku wstążki znajduje się pasek w barwach biało-czerwonych. Jej wygląd nawiązuje do wstążki odznaczenia „Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego”.
Pierwsze wręczenie Odznaki miało się odbyć 1 marca 2021 roku w Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce. Niestety, pandemia nie pozwoliła na organizację uroczystości. Odbędzie się ona w naszym Muzeum w innym terminie. Odznaczenie zostanie scedowane na rzecz Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce, przy którym będzie funkcjonowała również Kapituła.
Istotne w całym tym projekcie jest wyraźne odróżnienie się od środowisk postkomunistycznych, w tym kombatanckich, które również promują swoje odznaczenia i próbują je wręczać osobom, zwłaszcza młodym, związanym z tradycją niepodległościową i antykomunistyczną.
Razem z Towarzystwem „Memoria Restituta” mamy nadzieję, że wyróżnienie będzie pomostem łączącym obecne pokolenia z historią Żołnierzy Wyklętych.
