Skip to content Skip to sidebar Skip to footer

Generał „Nil”

Jeden z najbardziej zasłużonych żołnierzy Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego. Całe dorosłe życie poświęcił Polsce.

Żołnierz I Brygady Legionów, weteran walk z bolszewikami w 1920 r. i Niemcami w 1939 r., dowódca Kedywu i zastępca Komendanta Głównego AK. Był uosobieniem patriotyzmu, godności i wiary w suwerenną, wolną Ojczyznę,  jednak komunistyczni mordercy orzekli, że „skazany Fieldorf na łaskę nie zasługuje”. Barbarzyńcy spod znaku sierpa i młota uznali, że ten Polski Oficer nie zasługuje nawet na rozstrzelanie. 24 lutego 1953 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie gen. August Emil Fieldorf „Nil” został powieszony.

„Pani mąż to człowiek ze stali, nie okazuje ani skruchy, ani żalu.”

W trakcie śledztwa Jerzy Mering, obrońca „Nila” z urzędu, miał powiedzieć do żony generała – Janiny Fieldorf: „Pani mąż to człowiek ze stali, nie okazuje ani skruchy, ani żalu. Szkoda, że nie jest po naszej stronie”. Tę postawę zachował do ostatnich chwil swego życia. Prokurator Witold Gatner, który nadzorował egzekucję Fieldorfa, tak wspominał po latach: „[…] Skazany patrzył mi cały czas w oczy. Stał wyprostowany.

Nikt go nie podtrzymywał. Po odczytaniu dokumentów zapytałem skazanego, czy ma jakieś życzenie. Na to odpowiedział: «Proszę powiadomić rodzinę». Oświadczyłem, że rodzina będzie powiadomiona. Zapytałem ponownie, czy jeszcze ma jakieś życzenia. Odpowiedział, że nie.

Wówczas powiedziałem: «Zarządzam wykonanie wyroku». Kat i jeden ze strażników zbliżyli się […]. Postawę skazanego określiłbym jako godną. Sprawiał wrażenie bardzo twardego człowieka. Można było wprost podziwiać opanowanie w obliczu tak dramatycznego wydarzenia”. Generał „Nil” odszedł tak, jak żył…

Po odmowie złożenia przysięgi na wierność cesarzowi

August Emil Fieldorf urodził się 20 marca 1895 r. w Krakowie, gdzie ukończył szkołę męską im. św. Mikołaja, a następnie I Męskie Seminarium. Wzorem wielu młodych ludzi z jego pokolenia, bardzo wcześnie włączył się w działalność patriotyczną, wstępując w 1910 r. do Towarzystwa „Strzelec”, w ramach którego ukończył szkołę podoficerską. Od 6 sierpnia 1914 r., jako ochotnik służył w Legionach Polskich, walcząc na froncie rosyjskim.

Po odmowie w lipcu 1917 r. złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec przez żołnierzy Legionów, został wcielony do Cesarskiej i Królewskiej Armii, po czym przeniesiony na front włoski, skąd zdezerterował i w sierpniu 1918 r. zgłosił się do Polskiej Organizacji Wojskowej w rodzinnym Krakowie.

Ppłk August Emil Fieldorf, zdjęcie z 1935 r.

Przeszedł cały szlak bojowy

Po odzyskaniu niepodległości znalazł się w szeregach Wojska Polskiego. W 1919 r. ożenił się z Janiną Kobylińską, z którą miał dwie córki – Krystynę i Marię. W latach 1919-1920 brał udział w kampanii wileńskiej, a następnie – dowodząc kompanią – w wojnie polsko-bolszewickiej.

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w służbie czynnej. 1 stycznia 1928 r. został awansowany do stopnia majora i objął stanowisko dowódcy batalionu w 1. Pułku Piechoty Legionów. W stopniu podpułkownika, od 1935 r. dowodził samodzielnym Batalionem KOP „Troki” w Pułku KOP „Wilno”, a od marca 1938 r. 51. Pułkiem Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego w Brzeżanach, z którym w kampanii wrześniowej 1939 r. przeszedł cały szlak bojowy w ramach 12. Dywizji Piechoty.

Po jej rozbiciu 9 września w bitwie pod Iłżą, przedostał się do rodzinnego Krakowa, skąd w październiku 1939 r. próbował dotrzeć do Francji, jednak został zatrzymany na granicy słowackiej i internowany. Po kilku tygodniach zbiegł z obozu i przez Węgry dotarł do tworzącej się we Francji armii polskiej.

Wyrok śmierci na dowódcę SS – Kutscherę

Tam ukończył kursy sztabowe i 3 maja 1940 r. został awansowany do stopnia pułkownika. Po kapitulacji Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii i w lipcu 1940 r., jako pierwszy emisariusz Naczelnego Wodza i rządu RP od czasu wybuchu wojny na Zachodzie, został wysłany do kraju. 6 września 1940 r. dotarł do Warszawy, gdzie w ZWZ pełnił funkcję oficera do zleceń Komendanta Głównego, a następnie inspektora obszaru krakowsko-śląskiego ZWZ.

Od lutego do sierpnia 1942 r. był komendantem obszaru II Białystok AK. W sierpniu 1942 r. został mianowany dowódcą Kedywu KG AK, którym dowodził do marca 1944 r., używając pseudonimu „Nil”. W listopadzie 1943 r. Kierownictwo Walki Podziemnej wydało wyrok śmierci na dowódcę SS i Policji na Dystrykt Warszawski, gen. Franza Kutscherę, umieszczając go jednocześnie na jednym z pierwszych miejsc celów akcji „Główki” (eliminacja funkcjonariuszy niemieckiego aparatu terroru).

Wykonanie wyroku powierzono właśnie płk. Augustowi Fieldorfowi „Nilowi”; akcję skutecznie wykonano 1 lutego 1944 r. w Alejach Ujazdowskich w Warszawie.

Virtuti Militari

W kwietniu 1944 r. „Nil” otrzymał zadanie stworzenia poza strukturami AK tajnej organizacji „Niepodległość” (krypt. „NIE”), która miała być przygotowana do działań na wypadek okupacji ziem polskich przez Sowietów. 28 września 1944 r. został awansowany na generała brygady i odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Po Powstaniu Warszawskim pełniący funkcję Komendanta Głównego AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” wyznaczył go na swojego zastępcę.

Gen. August Emil Fieldorf, zdjęcie powojenne.

„Wrogość swą do ruchu lewicowego i Związku Radzieckiego”

7 marca 1945 r., pod fałszywym nazwiskiem Walenty Gdanicki, został aresztowany w Milanówku przez NKWD i nierozpoznany wywieziony do obozu na Uralu. Do Polski powrócił w październiku 1947 r. i pod fałszywym nazwiskiem osiadł na stałe w Łodzi, nie podejmując na nowo pracy konspiracyjnej.

W odpowiedzi na ogłoszoną w 1947 r. amnestię, ujawnił się w lutym 1948 r. w łódzkiej RKU. 9 listopada 1950 r. gen. Fieldorf został zatrzymany w Łodzi przez funkcjonariuszy MBP, po czym przewieziono go do Warszawy i osadzono w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej, oskarżając o wydawanie rozkazów likwidowania przez AK partyzantów sowieckich. Oficer śledczy MBP ppor. Kazimierz Górski, który sporządzał akt oskarżenia, mimowolnie wystawił generałowi piękną opinię, pisząc w uzasadnieniu:

„Wrogość swą do ruchu lewicowego i Związku Radzieckiego Fieldorf August wykazał już w latach 1920, podczas których, będąc w stopniu porucznika jako dowódca kompanii 1. Pułku Legionów Polskich, brał czynny udział w marszu Piłsudskiego na ZSRR i za szczególne wyróżnienie się w walkach został czterokrotnie wyróżniony Krzyżem Walecznych oraz awansował do stopnia kapitana”.

MBP próbowało również  wykorzystać generała Fieldorfa do prowokacji, która miała na celu m.in. aresztowanie oraz likwidację ostatnich ukrywających się żołnierzy antykomunistycznego podziemia, ale przede wszystkim dezinformację wywiadów państw zachodnich – CIA (USA) i SIS (Wielka Brytania), które liczyły, że Zrzeszenie WiN, oprócz prowadzenia wywiadu, posłuży w przypadku wybuchu wojny do sabotażu i dywersji.

Chciano również przejąć ogromne środki finansowe dostarczane w tym celu przez Zachód. Według zamierzeń bezpieki Fieldorf miałby swoim autorytetem usankcjonować prowokacyjną działalność tzw. V Komendy lub V Zarządu Zrzeszenia WiN,  całkowicie kontrolowanego przez funkcjonariuszy MBP. Operacja MBP nosiła kryptonim „Cezary”.

„Nil” dosyć szybko przejrzał grę funkcjonariuszy MBP i stanowczo odmówił udziału w tej prowokacji. Próbowano także wymusić na nim podpisanie odezwy do byłych żołnierzy Armii Krajowej, aby się ujawnili i zaufali nowej władzy, ale tę propozycję generał również odrzucił.

Na początku lipca 1951 r. gen. August Emil Fieldorf został przekazany do dyspozycji Prokuratury Generalnej, a 4 sierpnia nastąpiło zamknięcie prowadzonego śledztwa przez Ludwika Serkowskiego, naczelnika Wydziału II Departamentu Śledczego MBP.

W akcie oskarżenia zapisano, że generał Nil szedł na rękę władzy hitlerowskiej i brał udział w dokonywaniu zabójstw na ludności cywilnej, żołnierzach i jeńcach wojennych, poprzez wydawanie rozkazów likwidowania członków PPR, GL, AL, osób narodowości żydowskiej oraz partyzantów sowieckich i podziemnych ugrupowań niepodległościowych. Fieldorfowi „udowodniono” również zabójstwo ponad 1000 osób (w tym 799 z województwa nowogródzkiego).

Generał był wstrząśnięty sposobem prowadzenia śledztwa i motywowaniem wyroków. Pod koniec października prokurator Benjamin Wajsblech, przesłuchujący i oskarżający generała „Nila”, zatwierdził akt oskarżenia, w którym zażądał dla niego kary śmierci.

Gen. August Emil Fieldorf „Nil”. Fotografia więzienna z 1950 r. (IPN)

„Pamiętaj, abyś nie prosiła ich o łaskę!”

Po sfingowanym procesie, na którym przedstawiono wymuszone w śledztwie zeznania jego podkomendnych, generał Fieldorf został 16 kwietnia 1952 r. skazany przez sędzię Marię Górowską (właśc. Maria Sand) na karę śmierci przez powieszenie.

Sąd Wojewódzki, wyrażając opinię w sprawie jego ułaskawienia, uznał za niezbędne całkowite wyeliminowanie oskarżonego ze społeczeństwa i stwierdził, że Skazany Fieldorf na łaskę nie zasługuje. Skazany wykazał wielkie natężenie woli przestępczej. 20 października 1952 r.

Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok. 10 stycznia 1953 r. obrońca generała Fieldorfa wystąpił do Rady Państwa z wnioskiem o ułaskawienie. Niespełna miesiąc później, 3 lutego, Bolesław Bierut nie skorzystał z przysługującego mu prawa łaski. Niemniej, trzeba pamiętać, że sam „Nil” nie chciał od komunistów ułaskawienia i podczas ostatniego widzenia z żoną kategorycznie oświadczył jej: „Pamiętaj, abyś nie prosiła ich o łaskę!”.

18 lutego wydano decyzję o wykonaniu wyroku w dniu 24 lutego o godzinie 15 na terenie mokotowskiego więzienia. Przy egzekucji Generała obecny był prokurator Witold Gatner, który odczytał wyrok i sporządził protokół:

O godz. 15 doprowadzono skazanego Augusta Emila Fieldorfa na miejsce stracenia. Prokurator odczytał sentencję wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1952 r., wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy z 16 kwietnia 52 r. oraz decyzję Rady Państwa z 3 lutego 53 r. o nieskorzystaniu z prawa łaski w stosunku do Augusta Emila Fieldorfa, po czym zarządził wykonanie wyroku. Wykonawca przystąpił do wykonania. Wyrok wykonano przez powieszenie. Po stwierdzeniu zgonu przez lekarza więziennego Prokurator ogłosił, że wyrok został wykonany. Zakończono i podpisano o godz. 15.25.

Miejsca pogrzebania zwłok generała „Nila” do dzisiaj nie odnaleziono. Prawdopodobnie znajdują się one na tzw. „Łączce”, zbiorowej mogile w Kwaterze „Ł” na warszawskich Powązkach Wojskowych.

Śledztwo w sprawie mordu sądowego na gen. Fieldorfie zostało wszczęte w 1992 r. przez Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, jednak żadna z osób odpowiedzialnych za zamordowanie gen. Fieldorfa nie poniosła kary.

27 lipca 2006 r., przy okazji obchodów 62. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, śp. Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył gen. Fieldorfa pośmiertnie – za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej – Orderem Orła Białego. Gloria Victis !

Autor: Grzegorz Makus

historyk, absolwent UMCS, twórca strony „Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie” poświęconej antykomunistycznemu podziemiu w Polsce po 1944 r., badacz dziejów oddziału partyzanckiego WiN Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia” i Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego”. Autor publikacji historycznych i przeszło 50 artykułów prasowych dotyczących niepodległościowego podziemia, publikowanych m.in. w „Gazecie Polskiej”, „Gazecie Polskiej Codziennie” i „Nowym Państwie”. W 2009 r. odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego „Złotym Krzyżem Zasługi” za wkład w przywracanie pamięci o żołnierzach antykomunistycznego podziemia.

0
    0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyPowrót do sklepu
    Skip to content