1 sierpnia 2024 minie 80 lat od wybuchu Powstania Warszawskiego. Pamiętając o tej okrągłej rocznicy, pragniemy wpisać ją w kontekst historii Ostrołęki i regionu. To także nasza historia – według dotychczasowych ustaleń, w oparciu o rejestry prowadzone przez Muzeum Powstania Warszawskiego oraz badania lokalnych historyków, liczba uczestników powstania warszawskiego związanych z Ostrołęką i powiatem ostrołęckim wynosi około 100 osób.
We współpracy z Miejskim Zakładem Komunikacji w Ostrołęce i Fundacją Splot Pamięci zorganizowaliśmy akcję informacyjno-edukacyjną w przestrzeni miasta.
Na kilkudziesięciu wiatach przystankowych na terenie Ostrołęki umieściliśmy plakaty autorstwa Natalii Iwańskiej prezentujące sylwetki kilku osób – uczestników i uczestniczek Powstania Warszawskiego związanych z Ziemią Ostrołęcką. Akcję honorowym patronatem objął Prezydent Miasta Ostrołęki Paweł Niewiadomski.
Do akcji edukacyjnej dołączyła też pobliska Łomża, której mieszkańcy również zasilili powstańcze szeregi. We współpracy z Urzędem Miejskim w Łomży w przestrzeni miasta pojawią się plakaty przypominające postać Mieczysława Bruszewskiego ps. Pudel.
Biogramy kolejnych osób przybliżymy na wystawie plenerowej, którą można będzie oglądać na dziedzińcu Muzeum.
Stefan Gorgoń (1923-1997) „Kurp”, „Stefan Drużbicki”
Uczył się w ostrołęckim Gimnazjum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego (obecnie I LO im. gen. Józefa Bema). Brał udział w powstaniu warszawskim w szeregach 1. plutonu „Sad” z 2. kompanii „Rudy”, która wchodziła w skład batalionu „Zośka”. Walczył na Woli, Starym Mieście i Czerniakowie.
Jego matką była Wanda Gorgoniowa, nauczycielka języka polskiego w ostrołęckim gimnazjum, która po wybuchu wojny organizowała tajne nauczanie na terenie powiatu ostrołęckiego, działające pod kryptonimem „Golesin”.
Źródło fotografii: zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego
Maria Perzanowska (1916-1987) „Marysia”
Była sanitariuszką w oddziale „Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego AK). Podczas powstania warszawskiego przeszła szlak z Woli, przez Stare Miasto (szpital św. Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej) do Czerniakowa.
Z Ostrołęką i regionem związała się poprzez męża, Piotra Perzanowskiego, którego poślubiła w maju 1939 r. Piotr został zamordowany w Charkowie w 1940 r. Przez wiele lat po wojnie Maria, utrzymując kontakty z rodziną męża w Korczakach, liczyła na jego powrót.
Źródło fotografii: zbiory prywatne Jacka Karczewskiego
Ludwika Wyszomirska (1916-1977) „Ksenia”/„Xenia”
Przed 1939 r. mieszkała w majątku rodziców w Czarnowcu pod Ostrołęką. W powstaniu warszawskim służyła jako łączniczka i sanitariuszka w Zgrupowaniu „Radosław” (batalion „Czata 49”, pluton „Mieczyki”). Po wojnie studiowała na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zmarła w stolicy.
W czasie wojny straciła dwóch starszych braci. Zygmunt Wyszomirski (1912-1940) został zamordowany w Katyniu. Jana Wyszomirskiego (1913-1945) za działalność konspiracyjną stracono w więzieniu przy ul. 11 Listopada w Warszawie.
Źródło fotografii: zbiory prywatne Jana Trzaski (syna Ludwiki Wyszomirskiej i Zygmunta Trzaski)
Władysław Certowicz (1923-1944) „Żaba”
Był synem ppłk. dr. Jana Certowicza (1889-1940), lekarza i oficera 5. Pułku Ułanów Zasławskich. W czerwcu 1939 r. ukończył Gimnazjum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego (obecnie I LO im. gen. Józefa Bema) w Ostrołęce.
W powstaniu warszawskim walczył w stopniu strzelca z przydziałem do Komendy Głównej AK – pułk „Baszta”, batalion „Karpaty”, kompania K-1 na Mokotowie. Jego oddział uczestniczył w natarciu na Tor Wyścigów Konnych na Służewcu. Władysław zginął 2 lub 3 sierpnia.
Jego szczątki spoczywają na cmentarzu w Górze Kalwarii. W powstaniu warszawskim wzięli również udział jego brat Zbigniew Certowicz (1920-1989) „Redlicz” oraz bratowa Krystyna Procner-Certowicz (1920-2020) „Krycha”.
Źródło fotografii: zbiory prywatne Jacka Karczewskiego
Lesław Kossowski (1921-?) „Leszek”, „Lech”
Urodził się w Ostrołęce. W czasie okupacji niemieckiej działał w Narodowych Siłach Zbrojnych. Podczas powstania warszawskiego dowodził plutonem „Blanka” z Oddziału „Barrego”, powstałego na bazie Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa.
Podlegająca mu grupa ochotników broniła znajdującego się na Starym Mieście Pałacu Blanka. W skład grupy wchodził poeta Krzysztof Kamil Baczyński, który zginął od kuli niemieckiego snajpera 4 sierpnia 1944 r. 13 sierpnia 1944 r. „Lech” został ranny w prawą dłoń w wyniku trafienia odłamkiem granatu ręcznego.
Otrzymał Krzyż Walecznych. Po upadku powstania dostał się do niewoli. Dalsze losy por. Lesława Kossowskiego pozostają nieznane.
Źródło fotografii: zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego
Mieczysław Bruszewski (1923-2021) „Pudel”
Urodził się w Łomży, gdzie ukończył Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki. W czasie powstania warszawskiego pracował w tajnej drukarni przy Rynku Starego Miasta, mieszczącej się w piwnicy Domu Fukiera, gdzie powielał prasę podziemną i ulotki. Walczył na Woli oraz Starym Mieście w plutonie 1908 Armii Krajowej – Narodowej Organizacji Wojskowej (Oddział Specjalny „Juliusz”, zwany „Tygrysami Woli”).
M.in. bronił do końca ostatniego wejścia do kanałów. Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy i Orderem „Polonia Restituta”. Po wojnie był represjonowany przez komunistów. Prowadził w Łomży przez kilkadziesiąt lat zakład introligatorski.
Źródło fotografii: zbiory Dariusza Syrnickiego