Skip to content Skip to footer

Franciszek Cieplik „Hatrak” (1908-1944)

Jednym z żołnierzy oddziału mjr. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza”, który poległ na polu bitwy pod Surkontami, był Franciszek Cieplik „Hatrak” – przedwojenny policjant, kapitan Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej, cichociemny.

Historia jego życia była równie zawiła, jak historia Polski w pierwszej połowie XX w. Urodził się 8 lutego 1908 r. w Sarajewie (Bośnia) w rodzinie urzędnika sądowego Wojciecha i Marii z d. Purgarić. Jednak szkołę powszechną i cztery klasy gimnazjum kończył już w Drohobyczu. Przez trzy lata studiował na wydziale prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

W ciągu kolejnych dwóch lat (1930-1931) przeszedł przeszkolenie wojskowe w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty nr 7 w Śremie. W 1932 r. ukończył Szkolę Fachową dla Szeregowych Policji Państwowej w Sosnowcu. Skierowano go do Brzuchowic koło Lwowa (rok wcześniej doszło tam do jednego z najgłośniejszych morderstw w przedwojennej Polsce: w willi architekta Henryka Zaremby pod Brzuchowicami zamordowano jego 17-letniej córkę, Elżbietę).

Franciszek Cieplik szybko awansował. Od początku marca 1937 r. pracował w Wydziale Śledczym Policji Państwowej we Lwowie, a 1 kwietnia 1939 r. został przodownikiem Policji Państwowej.

Świetnie zapowiadającą się karierę w policji przerwał wybuch wojny. We wrześniu 1939 r. wziął udział w bitwie nad Bzurą. Został ranny pod Gostyninem (15 września). Uciekł ze szpitala. Przez około dwa miesiące ukrywał się w Tywoni pod Jarosławiem.

Następnie (przez Węgry, Jugosławię oraz Włochy) trafił do Francji. Zaciągnął się do 1. Dywizji Grenadierów dowodzonej przez płk. dypl. Bronisława Ducha (pierwszym dowódcą tej jednostki był płk. Stanisław Maczek). W jej szeregach uczestniczył w walkach we Francji. Za okazane męstwo odznaczono go Krzyżem Virtuti Militari V kl. i francuskim Croix de Guerre.

Pod koniec czerwca 1940 r. trafił do niewoli niemieckiej. Zbiegł z niej już po kilku dniach. Przez Hiszpanię dostał się do Portugalii. Jednak 2 grudnia 1940 r. został tam aresztowany. Portugalskie władze przekazały go Hiszpanom. Cieplika osadzono w obozie koncentracyjnym Miranda de Ebro w Kastylii (obóz funkcjonował w latach 1937-1947). Przebywał w nim blisko dwa lata.

Zwolniony 11 grudnia 1942 r. wyjechał do Wielkiej Brytanii. Dostał przydział do 1. Samodzielnej Brygady Strzelców. Zadeklarował chęć powrotu do okupowanej Ojczyzny. 23 września 1943 r. został zaprzysiężony w Armii Krajowej przez ppłk. dypl. Michała Protasewicza „Rawę”.

Od tej pory posługiwał się pseudonimem „Hatrak”. Jako cichociemny został przerzucony do Polski w nocy z 30 kwietnia na 1 maja 1944 r. w operacji lotniczej „Weller 16”. Razem z nim skoczyli: por. Kazimierz Osuchowski „Rosomak”, rtm. Jan Skrochowski „Ostroga”, mjr Kazimierz Szternal „Zryw” (wszyscy, za wyjątkiem Sternala, zginęli w sierpniu tr.).

Po krótkim czasie został przydzielony do Okręgu Nowogródzkiego AK jako zastępca dowódcy 3. kompanii IV batalionu 77. Pułku Piechoty AK  Zgrupowania „Nadniemieńskiego” cichociemnego mjr. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza”.

Został zamordowany bagnetami przez  Sowietów 21 sierpnia 1944 r. – już po bitwie w rejonie leśniczówki Surkonty, stoczonej z 3. batalionem 32. zmotoryzowanego pułku Wojsk Wewnętrznych NKWD 3. Frontu Białoruskiego oraz Rejonowym Oddziałem NKWD w Raduniu.

Była to pierwsza od września 1939 r. regularna bitwa podziemia niepodległościowego z zajmującymi polskie tereny Sowietami.

Franciszek Cieplik miał żonę Katarzynę (z d. Sygnowska) oraz dwoje dzieci: Teresę i Józefa.

Franciszek i Katarzyna Cieplik w dniu ślubu, 1928 r. Źródło: AIPN.
Zdjęcie zbiorowe niższych stopniem funkcjonariuszy Policji Państwowej podczas szkolenia policyjnego w Sosnowcu w 1932 r. Posterunkowy Franciszek Cieplik siedzi bez nakrycia głowy czwarty z prawej w środkowym rzędzie. Źródło: AIPN.
Franciszek Cieplik w mundurze funkcjonariusza Policji Państwowej. Źródło: AIPN.
Porucznik Franciszek Cieplik podczas służby w 1. Pułku Grenadierów Warszawy we Francji w 1940 r. Źródło: AIPN.
Koszary w Śremie przed 1931 r. Źródło: domena publiczna.
Oficerowie Nowogródzkiego Okręgu Armii Krajowej w czerwcu 1944 r. Stoją od lewej: ppor. Wincenty Biruk „Orlik”, por. cichociemny Jan Woźniak „Kwaśny” (ze znakiem spadochronowym na lewej piersi munduru, uzbrojony w widoczny przy pasie pistolet), NN „Boso”, kpt. cichociemny Franciszek Cieplik „Hatrak”.
Obóz koncentracyjny Miranda de Ebro, 1940 r. Źródło: domena publiczna.

Przejdź do treści